Als in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, blijft Nederland neutraal. Dat betekent echter niet dat de bevolking geen nadeel van de gebeurtenissen ondervindt. De buitenlandse handel valt weg doordat de ons omringende landen met elkaar in gevecht zijn. Hierdoor worden de eerste levensbehoeften schaars en de prijzen lopen enorm op. De huren stijgen en ook de werkloosheid neemt toe. De armste buurten in Amsterdam, de Jordaan en de Oostelijke Eilanden, hebben het zwaarst te lijden. Vanaf 1916 nemen de sterftecijfers van met name vrouwen en kinderen ten gevolge van ondervoeding en tuberculose, dan ook schrikbarend toe.  Lees de kroniek van Mieke Krijger uit het jaarboek Legermuseum 2004, Armamentaria.

 

Op 28 juni 1917, toen er geen aardappel meer te krijgen was, werd in de volkswijken van Amsterdam bekend, dat er in de Prinsengracht een schip met aardappelen lag, bestemd voor het leger. De vrouwen uit de Jordaan stroomden toe en onder leiding van onder meer Bertha de Vries-De Hondt plunderden zij de schuit om hun gezinnen te kunnen voeden. Op de Oostelijke eilanden plunderden vrouwen treinwagons met aardappelen. Er was een groot tekort aan aardappelen, volksvoedsel nummer één. Een wethouder wilde dat het volk haar eetgewoontes wijzigde en rijst ging eten dat wel voorradig was.

 

In de eerste week van juli zwollen de onlusten aan. Arbeiders van onder meer de Hembrug staakten uit solidariteit met de vrouwen. Vrouwen eisten pakhuizen en winkels te mogen inspecteren op de aanwezigheid van aardappelen, op voorraden die handelaren vasthielden om de prijzen op te drijven (speculatieve prijsopdrijving). De lokale overheden waren machteloos, zij konden de voedseldistributie niet naar behoren regelen vanwege de 'distributiewet' van de minister van Landbouw en Distributie. In Amsterdam zette de stellingcommandant het leger in. Op 5 juli 1917 kregen de militairen op het Haarlemmerplein het bevel met scherp te schieten op stakende Hembrug-arbeiders. Twee keer schoten zij op bevel op de menigte. De mensen vluchtten naar alle kanten en werden achtervolgd. Aan de Brouwersgracht vielen twee doden. Ook op het Kattenburgerplein was er een heftige confrontatie met de militairen. De opstand werd neergeslagen. Er vielen 9 doden en 114 gewonden. Teksten uit de Wikipedia

Herdenkingen op de eilanden en in de Jordaan, radiouitzending

Sinds 2004 wordt op de Oostelijke Eilanden jaarlijks in september het buurtfeest 'Patatatoe' gehouden met het aardappeloproer als thema. Daarbij trekt een optocht door de straten en er worden aardappels uitgedeeld.

In de Jordaan is in tentoonstellingen aandacht besteed aan dit oproer. Een bewoonster stelde een oral-history-archief samen met ooggetuigenverslagen.

Op basis van dit materiaal en aanvullend archiefonderzoek werd een radioprogramma gemaakt over de toedracht en werden artikelen gepubliceerd.