Jacoba van Tongeren, 'juffrouw 2000'
De bonnenkoningin tijdens de oorlog
Over vrouwen in het verzet tijdens de 2e WO is maar weinig bekend. Ze mochten pamfletten en voedselbonnen rondbrengen, maar van het risicovollere werk zoals aanslagen plegen en distributiekantoren overvallen werden ze uitgesloten. En leiding geven aan een verzetsgroep was al helemaal niet aan de orde.
Een uitzondering hierop was Jacoba van Tongeren, 1903 – 1967, ongehuwd, vanaf 1937 samenwonend met haar hartsvriendin. Haar vader had contacten met de Vrijmetselarij en Vrij Nederland. Vanuit VN werd contact gezocht met haar vader om een spionagenetwerk op te zetten vanwege z’n militaire achtergrond. Hij werd echter in oktober 1940 opgepakt, en toen heeft Jacoba het overgenomen. Lees haar verhaal. 
In het voorjaar van 1941 werden vrijwel alle VN-medewerkers gearresteerd, en na een bijna-arrestatie dook Jacoba van Tongeren onder. Kort daarna richtte ze een succesvolle verzetsgroep op, Groep 2000, met circa 140 leden. Jacoba had een code opgesteld waardoor de leden elkaar niet bij naam kenden en niet opgepakt werden.
Deze verzetsgroep had een brede taakstelling: van het overvallen van distributiekantoren tot het opzetten van EHBO-posten en het regelen van onderduikadressen, maar vooral het regelen van voedselbonnen voor onderduikers. De groep werd deels gefinancierd met geld dat was ingezameld door de Orde van Vrijmetselaren. Van Tongeren werkte samen met bekende verzetsstrijders als Gerrit van der Veen en Frieda Belinfante. Ook bracht ze voedselbonnen rond, wat haar de bijnaam de Bonnenkoningin opleverde. Zij kon de bonnen ongemerkt vervoeren in een speciaal gemaakt vest dat ze onder haar kleding droeg.
Om ontdekking door de Duitsers te voorkomen ontwikkelde Van Tongeren een code voor groepsleden en onderduikers. Hiertoe zette zij letters om in cijfers; zo was de T de twintigste letter in het alfabet, en werd Jacoba als leidster nummer 20.0.0. Na verloop van tijd werd 2000 ook de naam van de Groep. De Code was beveiligd met een sleutel en de leden van de verzetsgroep spraken elkaar uitsluitend aan op hun codenummer of schuilnaam. Zij kenden elkaars echte naam niet.
Ondanks deze lovende woorden is Jacoba van Tongeren relatief onbekend gebleven. Redenen hiervoor zijn onder andere bescheidenheid: zij wilde niet pronken met haar verzetswerk omdat zij het vanzelfsprekend vond om mensen in nood te helpen. Bovendien was ze na de oorlog ziek en bedlegerig. In 2013 kwamen haar handgeschreven memoires boven water in het archief van de Vrijmetselarij in Den Haag. Zij liggen ten grondslag aan het boek dat in 2015 over haar is verschenen.
Loe de Jong trok met zijn serie De Bezetting miljoenen kijkers. Tot frustratie van Groep 2000-leden besteedde hij geen enkele aandacht aan hun werk. En ook Henk van Randwijk, de oud-hoofdredacteur van Vrij Nederland, verwees in zijn terugblikken in het Algemeen Handelsblad onder de titel ‘In de schaduw van gisteren’ geen enkele keer naar het werk van de groep. Opvallend, omdat juist hij in de laatste oorlogsmaanden veel met ‘juffrouw 2000’ te maken had gehad.
Haar medestrijders wilden erkenning voor hun verzetsdaden, en dus liet zij zich overhalen een interview te geven aan Trouw. In mei 1965 ontving een broodmagere Jacoba van Tongeren liggend in haar bed de verslaggever, ze was toen al jaren hartpatiënt.
Eindelijk erkenning
Het aandeel van de Vrijmetselarij inde werkzaamheden van Groep 2000, lezing voor de Amsterdamse Vrijmetselaren Loge op 8 november 1945, 30 blz
Paul van Tongeren (een neef van Jacoba) en Trudy Admiraal, Jacoba van Tongeren en de onbekende verzetshelden van Groep 2000 (1940–1945), Uitgeverij Aspekt, 2015, Amsterdam, ISBN 9789461534835
In Amsterdam Nieuw-West werden woensdag 4 mei 2016 zes bruggen vernoemd naar verzetsheldinnen. De gemeente Amsterdam gaat de borden bij de bruggen binnenkort vernieuwen. De borden zullen dan ook worden voorzien van extra achtergrondinformatie. Zo krijgen ze een QR-code die verwijst naar de lemma's in het Vrouwenlexicon.
