The Female Gaze, vrouwenfilms bij het IDFA
Zou er een tegenhanger bestaan van The Male Gaze, namelijk The Female Gaze? Met andere woorden, wanneer vrouwen achter de knoppen zitten, vrouwen op het doek de hoofdrol spelen en de toeschouwers vrouwen zijn, bevestigt dat de vrouwelijke dominantie over mannen of gebeurt er wat anders?
Aan deze vragen besteed Het Internationale Documentaire Film Festival Amsterdam, het IDFA, het komende najaar aandacht aan, van 16 tot 27 november 2016.
De organisatie vraagt zich af: Kijken vrouwen anders naar de wereld dan mannen? Maken vrouwelijke documentairemakers andere films over de wereld dan mannelijke? Is er ook een "celluloid ceiling", een glazen plafond in de filmwereld?
Na ruim een eeuw filmgeschiedenis én vrouwenemancipatie wordt nog steeds 94% van de populairste Amerikaanse films en 84% van de Europese filmproductie door mannen geregisseerd.
Als aanjager voor verdere discussie presenteert IDFA een onderzoek naar haar eigen programmering: hoeveel films van vrouwelijke makers werden er de afgelopen jaren geselecteerd? Vertellen vrouwelijke makers andere verhalen? Filmen vrouwen vaker vrouwen? Hoe worden vrouwen überhaupt geportretteerd? Geven deze vragen een antwoord op het al dan niet bestaan van een female gaze?
Voor het programmaonderdeel The Female Gaze van het IDFA werden vijftien gerenommeerde vrouwelijke filmmakers van over de hele wereld gevraagd drie documentaires van vrouwelijke makers aan te dragen: één inspiratiebron, één film van henzelf, en één film van een jong talent. Het resultaat is een programma van 28 films, met internationale klassiekers maar ook nieuw werk van oude IDFA-bekenden als Jessica Yu, Phie Ambo en Kim Longinotto. Gezamenlijk geven de films een breed beeld van de vrouwelijke documentaire – als er zoiets bestaat.
Deze film zijn nu al in hun geheeld op de
website van het IDFA te zien.
Documentaire-regisseur Phie Ambo
Feminine Gaze, een betere term?
Om het bestaan van een 'female gaze' te kunnen onderzoeken, moet er een kritische massa aan door vrouwen gemaakte films voorhanden zijn. Gezien het aandeel vrouwelijke regisseurs leent de documentairewereld zich daar misschien wel het beste voor.
De documentaire-regisseur Heddy Honingmann spreekt echter liever van een 'feminine gaze' (feminiene blik): een manier van filmen waarvoor het niet per se noodzakelijk is om vrouw te zijn. Er zijn ook zat vrouwelijke regisseurs die de 'feminine gaze' ontberen. Maar een toeschouwer die tuurt door een feminiene lens heeft meer tijd voor contemplatie en reflectie, vult als regisseur niet alles in en dwingt je niet in een keurslijf. Je krijgt een hand, geen boeien. Films van Agnés Varda hebben dat zalige feminiene kijken.
Documentaire-regisseur Phie Ambo in een artikel in de filmkrant van december 2014:
'Ik probeer het echt, om vrouwen erin te betrekken, maar vooral in mijn trilogie over wetenschap bleek het verschrikkelijk moeilijk om vrouwelijke hoofdpersonen te werven. Ze willen niet meedoen. Omdat ze bang zijn dat ze het niet goed doen, omdat hun onderzoek nog niet is afgerond of omdat ze zichzelf geen expert vinden. Dat is cultureel bepaald: zo voeden we onze meisjes op — bescheiden, om zichzelf niet in de spotlights te zetten.'
Uit dezelfde filmkrant:
'Vrouw-zijn is iets anders wanneer het vrouwelijk bestaan een uitdaging en risico is, dan vrouw-zijn wanneer je een acceptabele maatschappelijke positie kent. Het perspectief kleurt het universum.'
